Μια ημέρα αφιερωμένη στο Μαντείο της Δωδώνης

Myth to Space… Οι μαθητές της Β΄ τάξης του Αρσακείου Γυμνασίου Ιωαννίνων επισκέφθηκαν την Πέμπτη, 30/11/2023, το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, όπου και υλοποίησαν βιωματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στόχος του προγράμματος ήταν αφενός η γνωριμία των μαθητών με τα χρηστήρια ελάσματα, τα οποία πρόσφατα εντάχθηκαν στον κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» της Unesco, αφετέρου η πληροφόρησή τους για το μαντείο της Δωδώνης, αλλά και για τους μύθους και τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με την ίδρυση και τη λειτουργία του.

Οι μαθητές αρχικά, υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών τους, μελέτησαν χωρία από το έργο του Ηροδότου Ἱστορίαι (2.54 -2.57), όπου και αναφέρονται οι δύο μύθοι ίδρυσης του μαντείου και προβληματίστηκαν για τα επιμέρους στοιχεία και τους συμβολισμούς τους. Ιδιαίτερη εντύπωση προξένησε στους μαθητές ο ρόλος δυο μαύρων περιστεριών, ένα εκ των οποίων έφτασε στη Δωδώνη και απαίτησε μιλώντας με ανθρώπινη λαλιά την ίδρυση του μαντείου στον χώρο αυτό. Λόγω, μάλιστα, του σημαντικού ρόλου που διαδραμάτισε το περιστέρι –πελειάς στην αρχαία ελληνική-, οι ιέρειες του ναού ονομάστηκαν Πελειάδες. Μέσω των μύθων, οι μαθητές αντιλήφθηκαν, εκτός των άλλων, τη στενή σύνδεση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο διαβιοί, ενώ εν συνεχεία, διαπίστωσαν τη σημασία του ζωικού βασιλείου, μέλη του οποίου πολλές φορές παρουσιάζονται ως καθοδηγητές των ανθρώπων ή λειτουργούν ως απεσταλμένοι, μεταφέροντας θεϊκά μηνύματα.

Την αναφορά στους ιδρυτικούς μύθους ακολούθησε η αναφορά στην ίδια την μαντική τέχνη που ασκούνταν στο μαντείο της Δωδώνης με βάση τα χρηστήρια ελάσματα. Αφού περιεγράφησαν τα βασικά χαρακτηριστικά των μολύβδινων αυτών πινακίων, τα οποία αφορούσαν στο μέγεθος, στον τρόπο χάραξης, στο είδος και στη διατύπωση των ερωτημάτων, αλλά και στη χρήση των αρχαιοελληνικών διαλέκτων, έμφαση δόθηκε στον τρόπο της χρησμοδοσίας: Το θρόισμα των φύλλων της Φηγού, το κρώξιμο του πουλιών που φιλοξενούνταν στο ιερό δέντρο και ο ήχος από χάλκινους λέβητες που ήταν τοποθετημένοι γύρω από την ιερή βελανιδιά συνιστούσαν θεϊκά μηνύματα που ανέμεναν την ερμηνεία τους από τους ιερείς. Οι Σελλοί, όπως ονομάζονται οι ιερείς της Δωδώνης, περπατούσαν στην κακοχείμωνο Δωδώνη ξυπόλητοι, δεν έπλεναν τα πόδια τους και κοιμούνταν στη γη (Π233-235), για να μπορούν, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησαν οι μαθητές μας, να βρίσκονται διαρκώς σε άμεση επαφή με τη φύση. Με βάση τα στοιχεία αυτά, συνήχθη το συμπέρασμα ότι και κατά τη μαντική διαδικασία το φυσικό περιβάλλον διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο∙ η φύση, χάρη στη δομή και την αρμονία της, αποτελούσε αδιαμφισβήτητη απόδειξη για την ύπαρξη θεϊκής δύναμης, ενώ ταυτόχρονα συνιστούσε ενσάρκωση της θεϊκής βούλησης, την οποία, μάλιστα, μετέδιδε μέσω των διάφορων στοιχείων της στους ανθρώπους.

Τέλος, μέσω του προγράμματος, αναδείχθηκε και η καθοριστική επίδραση της περιέργειας, ως βασικού γνωρίσματος του ανθρώπου, στην εξέλιξη και την πρόοδο ολόκληρου του ανθρώπινου γένους. Έγινε αντιληπτό, ότι οι επισκέπτες του μαντείου, δεν αναζητούσαν στη Δωδώνη μόνο απαντήσεις στα ερωτήματά τους, ώστε να δώσουν μια άμεση λύση σε ζητήματα που τους προβλημάτιζαν είτε ως μονάδες, είτε ως ομάδες∙ με τα ερωτήματά τους επεδίωκαν να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους για το τι τους επεφύλασσε το μέλλον. Οι μαθητές αναγνώρισαν στην περιέργεια μια πανίσχυρη δύναμη, η οποία και ώθησε διαχρονικά φιλοσόφους, επιστήμονες, αλλά και καθημερινούς ανθρώπους να μην εφησυχάζουν και να διεκδικούν όσα δεν ήταν ακόμη για εκείνους διαθέσιμα και προσβάσιμα.

Μια παρουσίαση, κουίζ που αφορούσαν το περιεχόμενο των ερωτημάτων, δραστηριότητες μετάφρασης από την αρχαία ελληνική και δημιουργία ελασμάτων σε κομμάτια μολύβδου βοήθησαν τους μαθητές:

α. να γνωρίσουν ουσιαστικά το μαντείο της Δωδώνης,

β. να κατανοήσουν σε βάθος τη μαντική διαδικασία και τον τρόπο χρησμοδοσίας,

γ. να διαπιστώσουν την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον, του οποίου και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος,

δ. να εντοπίσουν στην περιέργεια τη βάση για κάθε μεγάλο ή μικρό βήμα της ανθρωπότητας.