Τρεις µόνο εβδομάδες μεσολάβησαν ανάμεσα στις δύο πρώτες επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις της ιστορίας, εκείνες των Γιούρι Γκαγκάριν και Αλαν Σέπαρντ.
Στις 12 Απριλίου του 1961, ο Ρώσος κοσμοναύτης έγινε ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα και έμεινε σε τροχιά γύρω από τη Γη για 108 ολόκληρα λεπτά, κερδίζοντας για τη Σοβιετική Ενωση ένα πολυπόθητο προβάδισμα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών στον ψυχροπολεμικό «διαστημικό αγώνα». Είκοσι τρεις ημέρες μετά, στις 5 Μαΐου, ο Σέπαρντ έκανε μια υποτροχιακή διαστημική πτήση διάρκειας 15 λεπτών, ισοφαρίζοντας το «κόκκινο» προβάδισμα και εμπνέοντας τον πρόεδρο Κένεντι να πει μερικά διάσημα λόγια: «Αυτό το έθνος πρέπει να δεσμευτεί ως προς την επίτευξη ενός στόχου: προτού κλείσει η δεκαετία, να στείλει έναν άνθρωπο να πατήσει στο φεγγάρι και να τον γυρίσει με ασφάλεια πίσω». Ο «χρησμός» του Κένεντι επαληθεύτηκε: τον Ιούλιο του 1969, η αποστολή του «Απόλλο 11» έφτασε στη Σελήνη και έφερε δύο Αμερικανούς κοσμοναύτες που περπάτησαν πάνω της.
Από τη δεκαπεντάλεπτη πτήση του Αλαν Σέπαρντ έως σήμερα, η NASA, η Εθνική Υπηρεσία Αεροναυπηγικής και Διαστήματος των ΗΠΑ, έχει πραγματοποιήσει 166 επανδρωμένες πτήσεις, από τις οποίες μάλιστα οι 163 δεν είχαν ανθρώπινες απώλειες. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) έχει φιλοξενήσει από το 2000 έως σήμερα συνολικά 65 αστροναύτες. Οσο για το φεγγάρι, σύντομα θα το ξαναεπισκεφτούμε. To πρόγραμμα «Αρτεμις» της NASA θα πραγματοποιήσει το 2024 επανδρωμένη πτήση τεσσάρων ατόμων χωρίς προσσελήνωση και το 2025 άλλων τεσσάρων με προσσελήνωση. Αυτή τη φορά όμως δεν θα αρκεστούμε σε έναν περίπατο, αλλά θα θεμελιώσουμε την πρώτη σεληνιακή βάση.
Οι επισκέπτες της έκθεσης θα θαυμάσουν, μεταξύ άλλων, αυθεντικά αντικείμενα από διαστημικές αποστολές, πιστά αντίγραφα σκαφών, μοντέλα πυραύλων και δορυφόρων και διαστημικές στολές.
«Life in Space», η μεγάλη έκθεση του Τζόρτζιο Καστανιέρα σε συνεργασία με τη NASA και τον ΕSA έρχεται στην Ελλάδα.
Και ενώ η εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου, του σοβιετικού «Σπούτνικ» μας έχει βάλει στη «διαστημική εποχή» ήδη από το 1957, δεν φαίνεται να μπορούμε να ταξιδεύουμε στο Διάστημα (τουλάχιστον σε προσιτές τιμές) πριν από τα μέσα του αιώνα. Εως τότε, μπορούμε να κάνουμε αυτό που πάντα κάναμε κοιτώντας τα αστέρια και το φεγγάρι μέσα στο βραδινό στερέωμα: να ονειρευόμαστε πως μπορούμε να φτάσουμε εκεί, πώς θα είναι η θέα του «μπλε πλανήτη» μας από ψηλά και πώς άραγε να είναι η ζωή των κοσμοναυτών μέσα σε διαστημόπλοια, κάψουλες και διαστημικούς σταθμούς.
Αυτή η αρχέγονη γοητεία που ασκεί πάνω μας η υπερβατική σκέψη ενός «ταξιδιού στο Διάστημα» (από τον Ζορζ Μελιές έως τον Ντέιβιντ Μπόουι), η ουτοπική προοπτική μιας εμπειρίας «εκεί ψηλά», φαίνεται πως είναι πλήρως αντιληπτή από τον Τζόρτζιο Καστανιέρα, έναν 43χρονο Ιταλό παραγωγό πολιτιστικών δράσεων που έχει στήσει, σε συνεργασία με την ίδια τη NASA αλλά και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency – ESA), μια μεγάλη έκθεση που προσπαθεί να μας δώσει μια γεύση από τη «ζωή στο Διάστημα». Φέρει τον τίτλο «Life in Space» και ξεκίνησε λίγο πριν από την πανδημία, για να προστεθεί στην ολοένα και μακρύτερη λίστα θεματικών εκθέσεων που περιοδεύουν ανά τον πλανήτη και προσφέρουν «εμβυθιστικές εμπειρίες», μια νέα τάση που, όπως φαίνεται, γίνεται όλο και πιο δημοφιλής.
Η ιδέα για την έκθεση γεννήθηκε στο μυαλό του Καστανιέρα το 2012, σε μια επίσκεψή του στο US Space & Rocket Center στην Αλαμπάμα. «Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ακόμα αγορά για τις περιοδεύουσες εκθέσεις, αλλά αρχίσαμε να συζητάμε την πιθανότητα να προτείνουμε στο μουσείο της NASA να οργανώσει μια έκθεση με κάποια κομμάτια του» θα μας πει ο Ιταλός παραγωγός, που τελικά, μια δεκαετία μετά, είχε καταφέρει να στήσει μια υπερπαραγωγή που έκανε επιτυχημένες παρουσιάσεις σε πόλεις της Ευρώπης και του κόσμου (από το Γιοχάνεσμπουργκ έως το Μπακού) με τον μέσο αριθμό επισκεπτών ανά πόλη να φτάνει τις εκατό χιλιάδες.
«Κλείνεις τα μάτια σου να κοιμηθείς και βλέπεις αστραπές στους βολβούς σου»
Σε λίγες μέρες, το «Life In Space» έρχεται και στην Αθήνα, στο Ολυμπιακό Κέντρο στο Γουδί, από τις 19 Οκτωβρίου έως τις 15 Ιανουαρίου. Με περισσότερα από 50 εκθέματα (από αυθεντικά αντικείμενα από τις διαστημικές αποστολές έως πιστά αντίγραφα σκαφών, μοντέλα πυραύλων και δορυφόρων, διαστημικές στολές, μέχρι και ένα κομμάτι από αληθινό σεληνιακό μετεωρίτη) αλλά και μια σειρά προσομοιωτές (από έναν που δημιουργεί την αίσθηση έλλειψης βαρύτητας στο Διάστημα έως έναν άλλον που, μέσω τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας, προσφέρει μια περιήγηση στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό), το «Life in Space» προσφέρει στους επισκέπτες του μια γεύση από την επερχόμενη εποχή του διαστημικού τουρισμού αλλά και από τη ζωή των κοσμοναυτών. Πώς, όμως, πράγματι είναι η ζωή τους στο Διάστημα; Πώς νιώθει το σώμα τους, πώς κοιμούνται, τι τρώνε;
Σε συζητήσεις που έκανε ο Τζόρτζιο Καστανιέρα με τον μηχανικό του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και Ιταλό αστροναύτη Πάολο Νεσπόλι (έναν θρύλο στη χώρα του, όπου τον αποκαλούν χαϊδευτικά AstroPaolo), εκείνος μοιράστηκε, ενδεικτικά, τα εξής: «Στη μέση της πρώτης μου νύχτας σε τροχιά, ξύπνησα και αναρωτήθηκα γιατί στεκόμουν για λίγα δευτερόλεπτα στο κεφάλι μου μέχρι που κατάλαβα πως, απλώς, ήμουν στο Διάστημα. Οταν κλείνεις τα μάτια σου για να κοιμηθείς, βλέπεις αστραπές να σκάνε μέσα στους βολβούς των ματιών σου. Επιπλέον, δυσκολεύεσαι να κινηθείς μέσα στον χώρο. Η πρώτη μέρα είναι γεμάτη με αλλεπάλληλα “συγγνώμη”, καθώς αναπόφευκτα κλωτσάς ή αγκωνιάζεις τους συναδέλφους σου καθώς σπαρταράς σαν ψάρι έξω από το νερό. Τελικά όμως τα καταφέρνεις, και για όσους από εμάς είχαμε την τύχη να κάνουμε αποστολές μεγάλης διάρκειας, περίπου ένα μήνα στο Διάστημα, στο τέλος έγινε συνήθεια. Και όταν το συνηθίζεις, τότε είναι που ξυπνάς το πρωί, βγαίνεις από τον υπνόσακό σου, ίπτασαι μέσα στον διαστημικό σταθμό σαν τον Σούπερμαν και κάνεις και μερικές τούμπες, ενώ οδεύεις για πρωινό στο μαγειρείο».
Και αν οι σημερινοί κοσμοναύτες αντιμετωπίζουν ακόμα δυσκολίες και προκλήσεις, τότε πώς άραγε να ήταν για κάποιους σαν τον Αλαν Σέπαρντ τα πρώτα διαστημικά ταξίδια, μέσα στους κλειστοφοβικούς, χωρίς ανέσεις χώρους των πρώτων διαστημοσυσκευών;
Ο επισκέπτης της έκθεσης κατανοεί τις διαφορές μεταξύ των πρώτων αστροναυτών της δεκαετίας του ’60 και εκείνων του σήμερα, οι οποίοι έχουν στη διάθεσή τους πιο άνετα σκάφη, εξελιγμένη τροφή και συνθήκες εργασίας που δεν εγκυμονούν κινδύνους της παλαιότερης εποχής.
Οταν πέταξε ο Σέπαρντ
Αρκεί να σκεφτούμε πως όταν πέταξε ο Σέπαρντ, υπήρχε μια πιθανότητα 58% να αποτύχει η αποστολή, ή ότι, με την επόμενη αποστολή Artemis στο φεγγάρι, οι αστροναύτες θα έχουν ακόμα και μπάνιο στην κάψουλά τους, κάτι που ο Αρμστρονγκ και οι συνάδελφοί του δεν είχαν καθόλου κατά τη διάρκεια της μιας εβδομάδας της αποστολής τους.
Οσο για την ίδια την έκθεση και τη διαδραστική, βιωματική της διάσταση, αλλά και τα μεγάλα της νούμερα (είτε πρόκειται για τα δύο τετραγωνικά χιλιόμετρα που καταλαμβάνει, είτε τους συνολικά έως τώρα 4 εκατομμύρια επισκέπτες της ανά τον κόσμο), σηματοδοτεί και συμβολίζει μια νέα τάση που, όπως φαίνεται, μαγνητίζει το κοινό και ιδίως τους νεότερους επισκέπτες, οι οποίοι, ούτως ή άλλως, έχουν μεγαλώσει μέσα σε ένα ψηφιακό, διαδραστικό περιβάλλον μιας πραγματικότητας που, λίγο έως πολύ, είναι εικονική.
Οπως είχε δηλώσει πρόσφατα στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο Ecsite η εκπρόσωπος του Βρετανικού Μουσείου Oliva O’Leary, «σε ένα όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, μια έκθεση χωρίς πρωτότυπα έργα τέχνης πιθανόν να μη λογιζόταν ως “αληθινό” πολιτιστικό προϊόν. Ομως, η άνοδος της δημοτικότητας των βιωματικών εκθέσεων που προσφέρουν εμπειρίες μέσα από τη χρήση ψηφιακών εργαλείων, ηχητικών τοπίων, εγκαταστάσεων και άλλων μορφών μεικτής πραγματικότητας, αποτελούν απόδειξη πως εκείνη η παλιά θεώρηση ήταν λανθασμένη. Επισκέπτες από όλον τον κόσμο, ειδικά οι νεότερες γενιές που αναζητούν ενεργά μια αξιομνημόνευτη εμπειρία, κάνουν τους δημιουργούς των παραδοσιακών εκθέσεων να πρέπει να επανεκτιμήσουν τη δουλειά τους. Το αν πρόκειται απλά για μια μόδα, ή κάτι που θα μείνει, αυτό θα το δείξει ο καιρός». Από την πλευρά του, ο Τζόρτζιο Καστανιέρα, μας ρωτάει απλά το εξής: «Πού αλλού θα μπορέσετε να αγγίξετε ένα κομμάτι σεληνιακού μετεωρίτη;».
Πηγή: kathimerini.gr
